Over kwaliteits- en klinische registraties in binnen- en buitenland

Evert-Ben van Veen is jurist en directeur van MedLawconsult. MedLawconsult focust zich op de gegevensuitwisseling die inherent is aan de openbare gezondheidszorg, kwaliteit en het wetenschappelijk onderzoek in de zorg. Daarnaast is Van Veen betrokken bij EU-projecten omtrent gegevensuitwisseling voor onderzoek en klinische registraties.

‘Op naar een solidair en lerend zorgstelsel’

Vakantiekiekje of MRI-scan

Evert-Ben begint met een vraag: ‘Wat is het verschil tussen een vakantiekiekje en een MRI-scan? Een vakantiekiekje zegt iets over jou, over waar je was en met wie. Het is persoonlijk. Met een MRI-scan zit het anders. Het zegt iets over jouw gezondheid. De scan wordt geïnterpreteerd dankzij en in context van miljoenen patiënten voor jou. Het gaat wel over jou, maar ook over elke patiënt met dezelfde aandoening. De scan wordt bovendien betaald door het sociale zorgverzekeringsstelsel. We kunnen ervan uitgaan dat de scan zich bevindt in de kringloop van zorggegevens met de daaraan verbonden veiligheid.’

Een lerend zorgsysteem

In kwaliteitsregistraties gaat het om gegevens op basis waarvan de zorg vervolgens verbeterd kan worden. Zie onderstaande afbeelding. Hier moeten we naartoe, stelt Evert-Ben. ‘Maar hoe bereik je dat netjes?’

AVG

‘Er kan geen zorg worden geleverd zonder gegevens. Maar de AVG maakt het uitwisselen van gegevens verboden, tenzij er toestemming is of de gegevens noodzakelijk zijn voor het verlenen van gezondheidszorg, het bestrijden van infectieziekten of wetenschappelijk onderzoek (mits aan bepaalde voorwaarden voldaan wordt).’

AVG in EU en daarbuiten: ambigu

‘In de wetenschap moeten gegevens toegankelijk zijn, ze moeten kunnen worden gebruikt én bewaard om vaker gebruikt te worden. Tegelijkertijd wordt naar de AVG verwezen. Dat is de constante spanning: moeten de gegevens bewaard worden of moet je ze zo snel mogelijk laten verdwijnen? Dan is er de discussie over brede toestemming. Toestemming moet specifiek zijn, maar omdat wetenschappelijk onderzoek niet voorspelbaar is zou er ook brede toestemming gegeven moeten worden. Er is nog veel onduidelijk.’

‘In Scandinavische landen zijn kwaliteitsregistraties al lang traditie’, vertelt Evert-Ben. In Scandinavische landen mag ook het BSN-nummer worden gebruikt. Alle kwaliteitsregistraties zijn gebaseerd op een duidelijke wettelijke grondslag.’

Nederland: AVG en UAVG

‘Het Nederlandse landschap in de zorg is divers: we hebben de AVG en de UAVG. De UAVG veronderstelt centrale regie. Maar bepaalt de regisseur dan ook doel en middelen? De organisator van kwaliteitsregistraties zou nooit zelf bij persoonsgegevens mogen. Misschien zou je ook aan een constructie denken dat organisator en ziekenhuis samen verantwoordelijk zijn, al is dat met de huidige wetgeving nog lastig te implementeren.’

BSN

Evert-Ben geeft toe dat er een beperking is wat betreft het gebruik van BSN. ‘Maar we moeten van die BSN-kramp af. Ik vind het een aanzienlijk minder persoonlijk gegeven dan NAW-gegevens. Maar dan moet er wel een en ander veranderen, want op dit moment staat het BSN-nummer bijvoorbeeld in het btw-nummer van zelfstandig ondernemers.

Misvattingen

‘Als jij als patiënt profiteert van de medische kennis verkregen via vorige patiënten, waarom zouden anderen na jou dat niet mogen?’, stelt Evert-Ben. ‘Solidariteit is de basis. Los van dat ik ethisch niet aanvaardbaar vind dat toestemming niet vanzelfsprekend is, is er ook een praktisch probleem. Patiënten hebben vaak iets anders aan hun hoofd, zeker als ze bij comorbiditeit voor verschillende onderdelen zouden moeten tekenen. Het leidt bovendien af van waar het om gaat: optimale zorg.’

Hoe dan wel?

Wat is dan wel de oplossing voor kwaliteitsregistraties? ‘Gegevens moeten niet direct-identificerend zijn en in een veilig systeem gebruikt worden. Natuurlijk mogen ze uitsluitend voor het lerend zorgstelsel gebruikt worden en niet voor iets anders. Voor mensen die het niet vertrouwen zou er eventueel wel een soort opt-out systeem kunnen komen.’

‘MRDM kan het voortouw nemen in bijvoorbeeld de privacy by designoplossingen, en bij eenmalige invoer en meervoudig gebruik van data. In al dit soort technische aspecten kan MRDM een prominente rol spelen’, stelt Evert-Ben.

‘De basis van kwaliteitsregistraties in Nederland is wankel en een duidelijkere regeling is gewenst’. Evert-Ben sluit af: ‘Ik durf voor een solidair stelsel te gaan. Wie nog meer?’